Web3 Çağı'nda Sınır Ötesi Ceza Yargısı ve Uygulama

Blok zinciri teknolojisinin sürekli gelişimiyle birlikte, Ethereum gibi kamu blok zinciri ağları, veri noktasından noktaya iletimi, sıfır maliyetle erişim, bilginin kamuya açık ve şeffaf olması ile değiştirilmesi imkansız olan küresel bir kamu altyapısı olarak, bir sonraki nesil değer internetinin büyük potansiyelini yavaş yavaş sergilemektedir. Ancak, merkeziyetsizliğin temel özelliği, tüm ağ ortamının etkili bir şekilde denetlenememesine neden olmakta ve dolandırıcılık, hırsızlık, kara para aklama gibi suç faaliyetlerinin sık sık yaşanmasına yol açmakta, ayrıca uluslararası ve gizli bir eğilim göstermektedir. Geleneksel sınır ötesi ceza yargı ve uygulama sistemi, bu yeni suçları etkili bir şekilde düzenlemekte zorlanmaktadır.

Ülkeler, geleneksel sınır ötesi ceza yargılama ve uygulama sistemlerinde önemli reformlar yapmaya zorlanıyor. Bu makalede, Çin'in ilgili yasal düzenlemeleri üzerinden, Web3 çalışanlarının sınır ötesi faaliyetlerinin hukuki riskleri ele alınacaktır.

Sınır Ötesi Ceza Yargısı ve Uygulayıcıların Temeli

Uluslararası hukuk sisteminde egemenlik temel bir kavramdır. Modern uluslararası hukuk sistemi, devlet egemenliğinin tanınması, saygı gösterilmesi ve korunması üzerine inşa edilmiştir. Egemenliğin hak sahibi "devlet"tir; egemen olmak, devletin kendi toprakları içinde en yüksek ve nihai güce sahip olduğu anlamına gelir. Aynı zamanda, egemen eşitlik ilkesi, ülkelerin büyüklüğü veya gücü ne olursa olsun eşit bir şekilde saygı gösterilmesi gerektiğini talep eder ve bu da her ülkeye "başka bir ülkenin egemenliğine müdahale etmeme" uluslararası hukuki yükümlülüğü verir.

Yargı yetkisinin kullanımı "iç yetki kullanımı" ve "dış yetki kullanımı" olarak ikiye ayrılabilir. İç yetki kullanımı, devlet egemenliğinin doğrudan bir ifadesidir; dış yetki kullanımı ise diğer ülkelerin egemenliğine zarar vermemek için sıkı bir şekilde sınırlıdır. Sınır ötesi ceza yargı yetkisi ve uygulaması, bir tür dış yetki olarak "uygulama yetkisi" olduğundan, kesinlikle sıkı sınırlamalara tabi olacaktır.

Son yıllarda, bazı gelişmiş ülkeler ekonomik avantajlarını kullanarak, kendi yargı yetkilerini keyfi bir şekilde genişletmekte ve yurtdışındaki şirketler ile bireyler üzerinde uzun kol yargısı uygulamaktadır. Bu uygulama, sınır ötesi ceza yargı yetkisi ve kanun uygulamasının kötüye kullanımı olarak değerlendirilmektedir.

Çin'in Sınırötesi Ceza Yargı Yetkisi ve Uygulama Pratiği

Çin yargı organları uluslararası ceza yargı yetkisi ve uygulaması gerçekleştirdiğinde, öncelikle ilgili suç şüphelileri ve eylemleri üzerinde yargı yetkisine sahip olup olmadıklarını belirlemeleri gerekir. Ardından, ceza adaleti yardım süreçleri aracılığıyla, geçerli uluslararası antlaşmalar, ikili veya çok taraflı ceza yardımlaşma antlaşmaları, yargı karşılıklılığı örnekleri gibi unsurlara dayanarak yabancı ülkelerden ceza adaleti yardımı talep ederler.

Yetki devri

Çin'in uluslararası ceza yargı yetkisini kullanma temelinde üç ana sebep bulunmaktadır:

1. Çin vatandaşlarına yönelik kişisel yargı yetkisi
2. Yabancı vatandaşların korunmasına yönelik yargı yetkisi
3. Uluslararası sözleşmeler veya diğer uluslararası hukuki yükümlülüklere dayanan evrensel yargı yetkisi

Yurt dışında Çin vatandaşları tarafından işlenen suçlar genellikle kişisel yargı yetkisi ilkesine dayanarak yargı yetkisi kazanır. Ceza Kanunu'nun 7. maddesi şöyle der: "Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşları, Çin Halk Cumhuriyeti sınırları dışında bu kanunda belirtilen suçları işlediklerinde, bu kanun hükümlerine tabi tutulurlar; ancak bu kanunda belirlenen en yüksek ceza üç yıl veya daha az hapis cezası ise, kovuşturma yapılmayabilir."

Yabancı vatandaşların yurtdışında Çin'e veya Çin vatandaşlarına zarar veren suçlar işlemesi durumunda, Ceza Kanunu'nun 8. maddesi şöyledir: "Bir yabancı, Çin Halk Cumhuriyeti'nin sınırları dışında, Çin Halk Cumhuriyeti'ne ya da vatandaşlarına karşı suç işlerse ve bu suçun cezası bu kanun uyarınca en az üç yıl hapis cezası ise, bu kanun uygulanabilir; ancak suçun işlendiği yerin yasalarına göre cezalandırılmaması durumu hariçtir."

Yabancı yargı yardımı talep edilmeden önce, suçun Çin yasalarının yetkisine uygulanıp uygulanamayacağının denetlenmesi gerekmekte, bu da "çifte suçluluk ilkesi" olarak adlandırılmaktadır. Bu ilke, suçun hem talep eden ülkenin hem de talep edilen ülkenin iç hukukunda suç olarak tanınmasını ve ceza gerektirmesini şart koşar. Talep edilen ülkenin yargı yardımı sağlaması ancak bu durumda meşruluk kazanır.

Ceza adaleti yardımı talebinin yapılması ve davanın ilerlemesi

Ceza adaleti yardımı, uluslararası ceza yargı yetkisi ve uygulamanın temelini oluşturmaktadır. Çin'in "Uluslararası Ceza Adaleti Yardım Yasası", Birleşmiş Milletler'in "Ceza Adaleti Yardımı Model Yasası"na referansla hazırlanmıştır. Bu yasaya göre, ceza adaleti yardımı, belgelerin tebliği, soruşturma ve delil toplama, tanıkların dinlenmesi veya soruşturmaya yardım etme, ilgili mal varlıklarının haczi, el konulması, dondurulması, yasadışı kazançların ve diğer ilgili mal varlıklarının iadesi, mahkumların devri gibi faaliyetleri içermektedir.

Ceza adaletinin yardımı talep eden tarafın, Çin ile talep edilen ülke arasında ceza adalet yardımı anlaşması olup olmamasına bağlıdır. Anlaşma varsa, Adalet Bakanlığı, Ulusal Denetleme Komisyonu, Yüksek Halk Mahkemesi, Yüksek Halk Savcılığı, Kamu Güvenliği Bakanlığı, Ulusal Güvenlik Bakanlığı gibi dış bağlantı organları kendi yetki alanlarında başvuruda bulunur. Eğer yardımlaşma anlaşması yoksa, diplomatik yollarla çözülür.

Dikkat edilmesi gereken bir nokta, Çin'in bazı Batı ülkeleriyle ceza adaleti yardımı anlaşmaları imzaladığıdır, örneğin "Çin-ABD Ceza Adaleti Yardım Anlaşması" ile iki taraf birçok kez işbirliği yapmıştır.

Son Dönemdeki Sınır Ötesi Kripto Varlık Dolandırıcılık Vakalarının İpuçları

Son zamanlarda, Şanghay Jing'an Bölgesi Halk Savcılığı, kripto varlıkları içeren uluslararası bir dolandırıcılık davasını açıkladı. Aralık 2022'de, büyük bir yurtdışı dolandırıcılık çetesi, mağdurları borsa gruplarına dahil ederek, "deneyimli eğitmen" kisvesi altında borsa trendlerini tanıtarak, insanları dolandırmak amacıyla hisse senedi ve kripto para satın almaya teşvik etti.

Şanghay Jing'an Kamu Güvenliği İstasyonu, ipuçlarını aldıktan sonra soruşturmaya başladı ve bunun uluslararası bir telekomünikasyon dolandırıcılığı çetesi olduğunu keşfetti. Bu çete, şirket adıyla birçok "şans oyunu" sitesi veya yatırım platformu kurarak, "eğitmen rehberliği" ve "kesin kazanç" gibi isimler altında yatırımcıları kandırmaktadır.

Gerçek dava sürecinde, soruşturma organı yabancıdan yardım talep etmemiş, bunun yerine yurt içinde sıkı kontrol uygulamıştır ve 2023 yılının Şubat ile Nisan ayları arasında Çin'e geri dönen 59 suç şüphelisini ülke genelinde yakalamıştır.

Bu örnek, Çin'in birçok ülkeyle ceza adaleti işbirliği anlaşmaları imzalamasına rağmen, pratikte kullanım oranının düşük olduğunu göstermektedir. Bunun nedenleri arasında verimsizlik, karmaşık prosedürler ve ilgili kişilerin düzenlemelere aşina olmaması gibi unsurlar yer alıyor.

Sonuç

Web3 çalışanlarının "doğuştan suçlu" olmadığı ve kripto varlıklarla ilgili işlerin Çin yasaları altında mutlaka suç teşkil etmeyeceği açıkça belirtilmelidir. Ancak, ilgili düzenleyici politikaların, blok zinciri teknolojisine dayalı kripto varlıklara karşı nispeten olumsuz bir tutum sergilemesi ve mevcut yargı ortamında "çıkar odaklı uygulama" bulunması nedeniyle, toplumda Web3 çalışanları hakkında bazı yanlış anlamalar ortaya çıkmıştır.

Ancak, eğer Çin vatandaşları baştan itibaren kripto varlıkları bir cazibe unsuru olarak kullanarak yurt dışında Çin vatandaşlarına karşı suçlar işlerse, fiziksel olarak yurt dışına çıksalar bile Çin ceza yasasının cezasından kaçmaları zor olacaktır. Web3 çalışanları dikkatli davranmalı, ilgili yasa ve düzenlemelere uymalı ve yasal sınırları ihlal etmekten kaçınmalıdır.